Тағы да ескілік көлеңкесінде

Әлем жұрты 2011 қоян жылын артқа тастап, 2012 ұлу жылын қарсы алды. Жалпы жан-жануарлар атауымен жыл қайыру шығыстық ежелгі дәстүр-салтқа жатады. Өзімізге қатысты айтар болсақ өткен ХХ ғасырда билікке коммунистердің келуімен жыл қайыру, жыл санау дәстүріміз ескілік, кертартпалық, жабайылықтың бір нышаны саналып халық жадынан, яғни сол дәуірді бастан кешірген үш ұрпақтың санасынан, әсіресе соңғы үшінші ұрпақтың жадынан мүлдем шығып қалды. Оның орнын өзге тілден (нақтылап айтсақ орыс тілінен) енген атаулар мен олардың түпкілікті негізгі ұғымдары аударма арқылы сіңісті де соның кесірі әлі күнге дейін санамыздан арылып өзінің байырғы, тәнменшік мәніне ие бола алмай отырғанын байқаймыз. Сондай қарекеттің бірі биылғы 2012 – Ұлу жылын қарсы алған кезде де байқалып қана қоймай оның негізсіз түпкі түсінігі етек алып, жайылып кеткені еріксіз қынжылтады. Мәселен, қоян жылын шығарып салып, ұлу жылын қарсы алар тұста орталық қалалардың безендірілуінде, ашық хаттар мен күнтізбелерде келген жыл Ұлу емес, оның есесіне Айдаһар бейнеленіп халық жадын мүлдем қате ақпаратпен адасырып жатырмыз. Шын мәнінде насихатқа тұрарлығы айбынды, аузынан от шашқан ажал ошағы айдаһар емес, ұлу емес пе?!  Алаш баласы атам заманнан бері он екі жылдың бірін ұлу атап, жыл қайырып, сан санап, уақыт мөлшерін белгіліеп келді емес пе? Енді келіп сол уылжыған ұлудың орнына қатыгездік пен қаһардың белгісіндей айдаһарды әспеттеуіміз не? Бұны ендеше «ескілік көлеңкесінде» демеске лажымыз жоқ. Санадағы сіңісті жаттық ұғымдардың әліде шықпай бой тасалап жатқан көрінісі екені дау туғызбаса керек. Санамызға сыналап енгізілген осындай өзгелік салт-дәстүрден әлі де айыға алмай жатуымыздың себебі біздегі өздік үгіт насихаттың, сондай-ақ  сананы тәуелсіздендіру іс-әрекеттерінің жүйелі түрде жүрімегендігін көрсетеді. Өзімізше емес, өзгеше өмір сүретін қалыпқа түсіппіз. Соның әсрінен ұлу мен айдаһарды айырмайтын күйге жеткен екеміз. Ұлу – теңіздерде, сондай-ақ құрлықтардың дымқыл, ылғалды жерлерінде  өмір сүретін омыртқасыз, жұмсақ денелі, сауытты жәндік. Айдаһар қазақ ұғымында, ол – ертегілік кейіпкер.  Үрей, қорқыныш, дию күш, қасырет-қайғы, алапат апат әкелетін тажал. Ұлумен үш қайнаса сорпасы қосылмайды. Осы адасушылықтан болып келген жылға кері, жағымсыз болжамдар айту көптеп ұшырасып жатыр. Демек бізге «ескілік көлеңкесінен» шығатын әлі де көп жұмыс атқаруымыз, еңбек етуіміз керек екен.

Бурылалтай