Талқылауға түскен кітап

Қаңтардың он алтысы күні (16.01.2013ж) Қазақстан Жазушылар Одағының поэзия бөлімінде белгілі ақын, журналист,  филология ғылымдарының кандидаты Бақытбек Бәмішұлының былтыр жарық көрген «Айторы ғұмыр» атты өлеңдер жинағын талқылап, әдебиет сыншылары, ғалымдар мен ақындар өз пікірлерін білдіріп, аталмыш кітап туралы толғаныстарын ортаға салды. Біз төменде сол жиында сөйлеген біраз адамның пікірлерін ұсынып отырмыз.

Әділғазы Қайырбеков, ақын, филология ғылымдарының кандидаты, С.Мұқанов және Ғ.Мүсірепов мемлекеттік мұражайының директоры:

-Ақынның жан жүрегін жайлаған қайғы-мұң өлең болып сорғалап қағаз бетіне түскен екен. Жан ауыртып жазғаны әр өлеңнен айқын байқалады. Зар кітабы. Кітап бірнеше бөлімнен тұрса да бір тұтастықты құрайды. Ақын жеке бастың зар-мұңы емес, адамзат баласының ортақ қайғысын жырлайды. Мәселен, су апатынан орасан зардап шеккен «Қызыл ағаш» оқиғасы да орынды орын тапқан.

Саят Қамшыгер, ақын, Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының әдеби кеңесшісі:

– «Үгілген тасқа біткен қынадай» ішкі жан дүниесінің запыран сырын өлеңмен сырласу арқылы сыртқа шығарып, өзіне қайрат-жігер жиып, жаңа бір бағытқа бет бұрғаны өз ара жақсы байланысқан тарауларда көрініс табады. Ақынның тілі тамаша. «Ертіс жатыр еңіреп етпетінен» қандай әдемі тіркес, маған өте ұнады. «Қар бетіндегі мөр», «Құс қанатында», «Алланы тану» қатарлы өлеңдер мен айшықты ойлар, көрікті де көркем жолдарды кітап жүзінен молынан кездестіруге болады. Бар жоғы екі шумақтан тұратын «Сен және мен» өлеңі:

Сенде мүмкін ақша бар,

Менде жүрек – ақша қар.

Сенде мүмкін шақша бар,

Менде пейіл – бақша бар.

Сенде мүмкін қамшы бар,

Қамшыдан қан тамшылыр.

Мендегі бар байлығым –

Бағаланбас Ар шығар.

Болған оқиғаны желдіртіп баяндай бермей көңіл күйін қазіргі заман ауанымен астастыра отырып өмірдің, қоғамның мұң мен зарын шертуі үлкен шеберлік. Кітаптағы «Құлпы тастағы жазулар» артықтау көрінді маған.

Дәулетбек Байтұрсынұлы, ақын, «Да Қазақстан» журналының бас редакторы: 

– Мен ақынның бұдан бұрын жарық көрген «Бай Бұлғын жерім-ай!» жыр жинағын оқып,  кезінде «Бұлқынып аққан Бұлғын жыр» атты рецензия жазғаным бар еді. «Әдебиет айдыны» газетінде жарияланған. Ал мына кітаптың әсіресе бірінші бөлімі өте ауыр оқылады. Тебіренбей, көзге жас алмай оқу мүмкін емес. Солай болуға да тиісті. Мұндай жоқтау өлеңдер бізде Абайдан бастап бұрыннан бар. Алайда ақын осы кітап арқылы өмірге жаңа көзқараспен, басқаша оймен бет бұрған.

Әлібек Шегебай, ақын, Т.Айбергенов атындағы, Қазақстан Жастар одағы, «Серпер» сыйлықтарының лауреаты:

 – Адамның адамға деген махаббаты, әкенің балаға деген махаббаты әр қашанда суымақ емес. Алғаш қолыма тигеннен бұл кітап өзіне ерекше назар аудартты. Түгелімен шедевр деуге болмайды, шығармашылық жұбату, тұтас алғанда шығарып алған жас. Автордан бұдан кейін де шоқтығы биік дүниелер күтеміз.

Нұрлан Асқаров, филология ғылымдарының кандидаты:

 – Бәмішұлы әдебиеттің өз адамы, қазақ поэзиясына өз бетімен келмеген нағыз қазақ ақыны екенін көреміз. Ақындық бойына ананың сүтімен, атаның қанымен дарыған эпик ақын, өлеңдері жүрегінің түбінен төгіліп шығады. Бұл кітап қаншама ауыр, қайғылы болса да авторда торығып, түңілу жоқ. Қайта қайраттана білген, шерін сарқа тарқата отырып рухани серпіліс тапқан, қазақ рухы бар.

Ғалым Жайлыбай, Қазақстан Жазушылар одағы төрағасының бірінші орынбасары, Халықаралық Алаш сыйлығының лауреаты:

– Бақытбектің әр туындысы туралы дер кезінде өз пікірімді айтып тұрамын. Кітаптың аты да оқуға қиындық тудырады. Дейтұрғанмен, өнер деген адамның өзі, мынау, Алтай туралы жырлары бір төбе. «Арғы жағы Алтайдың бергі жағы»   деген өлеңінде

Арғы жағы Алтайдың бергі жағы,

Жалғыз сызық асырмай жер қылады.

Мұннан шықса салқын сөз, ана жақта

Шуылдайды елеңдеп ел құлағы…

Бір жанар тұр ар жақта жасаураған,

Аңсарына көне ме асау заман.

Көңіл жүйрік және де көріп тұрып,

Қыл сызықтан қиыны-ай аса алмаған… дей келіп,

Қосыла ма, қос өзен қосылмай ма?

Тірелемін тұйыққа, тосын жайға.

Елден озып о жаққа өтіп кеткен,

Қарғам еске түседі осындайда, –  деп аяқталуы да нанымды.

Ал енді «Алтайданмын» деген өлеңінде:

Беу, бауырлар, мендағы Алтайданмын,

Ақ бесікте армансыз шайқалғанмын.

Анам сырған сырмақта төрт аяқтап,

Ағам құсап қазықтай қалқайғанмын.

Ашамаймен үш жаста атқа мініп,

Қозысындай құлжаның марқайғанмын.

Қалың тұман ішінен із қуалап,

Қас-қабаққа мұз қатып қайқайғанмын… деп сорғалата жөнелетін мінезі бар.

Біздің бүгінгі мақсатымыз ақынның жаңа туындысын көзінше мақтап-мақтап шығарып салу емес, жан-жақты талдау, осы тұрғыдан келгенде кітаптың асығыстау шыққаны байқалады, бажайлап қараған адамға кейбір өлеңдерді кітапқа енгізбесе де болғандай-ау дейтін ой туады. Мысалы, «Абайға», «Ақселеуге» деген өлеңін айтуға болады. Жалпы арнау өлеңдерді кітапқа кітапқа енгізбесе болғандай еді.

Жазып алған: Қарамер

Парақшамызға жазылыңыз