Қарақалпақстанда не боп жатыр?

July 2, 2022July 2, 2022

2497 рет қаралды

Өзбекстан құрамындағы Қарақалпақстан автономиясының астанасы Нүкіс қаласында Өзбекстан билігінің Конституцияға енгізу үшін дайындаған өзгерістеріне қатысты наразылар алаңға жиналған. Енгізілген өзгерістерге орай, Қарақалпақстан автономиясы бұдан былай референдум арқылы Өзбекстан құрамынан шығып кете алмайды, Өзбекстан құрамындағы егеменді ел деген статусынан айрылады. Atameken Business channel телеарнасының хабарлауы бойынша, Конституцияға енгізілуі тиіс өзгерістерге ашық түрде дауыс беру жалғасуда.

Шамамен 200-ден астам өзгертулер мен толықтырулар енгізілген Конституция жобасы қалың көпшілікке 26-маусымда таныстырылған. Сол сәттен бастап, Қарақалпақстанда наразылық басталған. Қоғамдық белсенділер әлеуметтік желілерде арнайы топтар құрып, Қарақалпақ халқын жаппай наразылық танытуға шақырған. Бұл үндеулерге бірден жүз мыңдаған адамдар үн қатып, Қарақалпақстанның тәуелсіздігі үшін бас көтеруге дайын екендіктерін мәлімдеген. Шілденің 1-інде наразылықтың бұл түрі ашық белсенділікке ұласты. Белсенділердің бірі Дәулетмұрат Тәжмұратовтың қамалуы бұған түрткі болса керек. Шерушілердің талап етуімен заңгер кеше босатылғанымен, Шілденің 2-сінде Өзбекстанның құқық қорғау органдары оны қайта қамаған. Қазір белсендінің қайда екені белгісіз.

Өкінішке қарай, Өзбекстанның құқық қорғау органдарының қызметкерлері алаңға жиналғандарды күшпен таратпақ болған. Әзірге дейін жеткен ақпараттарға қарағанда, кемінде алты адам (кей деректерде тоғыз адам) қайтыс болған. Жаралылардың саны белгісіз.

Demonstrators in Nukus on July 1. (Photo: Public domain / Telegram)

Дәл қазіргі сәтте Қарақалпақстан ақпараттық изоляцияда. Оқиға орнынан ақпарат алу қиынға түскен. Қарақалпақстан Өзбекстанның батысындағы ірі территорияны алып жатқан автономия.

Шілденің 1-інен басталған бұндай ірі толқу Өзбекстанда 2005 жылғы Мамырдағы Андижан оқиғасынан кейін болмаған.

Өзбекстанның Ішкі істер министрлігінің ресми мәлімдемесінде Нөкістегі толқулар заңсыз.

“Қарақалпақстанның бірнеше азаматы конституциялық реформалардың дұрыс түсіндірілмегеніне орай, Нүкіс қаласында жоспарланбаған шеру ұйымдастырды, бұл шеруден кейін адамдар орталық диқан базарының аумағына жиналып, заңсыз шеру ұйымдастырды. Қоғамдық тәртіпті бұзбау үшін, азаматтардың түрлі құқық бұзушылыққа бармауы үшін Диқан базарының аумағында құқыққорғау органдары күш қолданды. Қазіргі сәтте қоғамдық тәртіп қалпына келтірілді, азаматтарға заң бұзбау туралы түсіндіру жұмыстары жүргізілуде” делінген ресми мәлімдемеде. Eurasianet.org сайтының жазуы бойынша, Қарақалпақстанда интернет бұғатталған, сыртқы әлеммен байланыс үзілген.Сондай-ақ, Өзбек құқыққорғау ұйымдары жергілікті журналист Лолагүл Халықанованы тұтқындаған. Журналистерді қорғау комитеті журналистің қамалғанына байланысты алаңдаушылық танытады.Өзбекстанның қазіргі қолданыстағы Конституциясы бойынша Қарақалпақстан Өзбекстан құрамындағы егеменді ел. Бірақ, жаңа ұсынған Конституцияда осы “егемен” сөзі жоғалып кеткен. Совет дәуірінде Қарақалпақстан әуелі Қазақстанның құрамында, сосын Қырғызстанның құрамында болады. Көп ұзамай РСФСР, яғни Ресей қоластына алады. Бірақ 1936 жылы Өзбекстанға қосу туралы шешім қабылданған. Қарақалпақстанның егемендігі туралы декларация 1990 жылы қабылданған. 1993 жылы Өзбекстанмен арадағы келісім шарт негізінде Қарақалпақстан Өзбекстан құрамына 20 жылдық шартпен енеді. Бірақ, 20 жыл өткенде оның бұл құқығы жайлы екі тарап та ұмытып кетеді. Дегенмен, Қарақалпақтар өзін автономия емес, Өзбекстан құрамындағы егемен ел деп санайды.

Қарақалпақия — өз туы, елтаңба, Конституция, әнұран және Парламенті бар парламенттік республика. Өзбекстанның 40% территориясына иелік етеді. Бар жоғы 2 млн халқы бар. Мұнай, газ және алтынға бай аймақ.

Парақшамызға жазылыңыз