Қазақстан 2024 жылы 16,1 млн тоннадан астам ауыл шаруашылығы өнімін экспорттап, жалпы құны $5,1 млрд болатын көрсеткішке қол жеткізді. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 3,9%-ға артық. Экспорттың өсуі еліміздің агроөнеркәсіптік кешенінің бәсекеге қабілеттілігінің артып келе жатқанын және қазақстандық өнімдерге шетелдік сұраныстың жоғары екенін көрсетеді.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін сыртқы нарыққа шығару мәселесі Премьер-министрдің орынбасары, Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғариннің төрағалығымен өткен кеңесте жан-жақты талқыланды. Жиында экспорттық нарықты кеңейту, қазақстандық өнімдерді жаңа елдерге жеткізу, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу көлемін арттыру және ветеринарлық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері көтерілді.
Ауыл шаруашылығы вице-министрі Ербол Тасжүреков соңғы бес жылда экспорт көлемінің 51%-ға артқанын атап өтті. Қазіргі таңда қазақстандық өнімдер 66 мемлекетке жөнелтіледі, оның ішінде Орталық Азия елдері, ЕАЭО, Иран, Түркия, Қытай және Еуропа елдері негізгі тұтынушылар болып отыр.
Елімізден экспортталатын негізгі ауыл шаруашылығы өнімдері:
- Астық: бидай, арпа, зығыр тұқымы;
- Ет өнімдері: сиыр және қой еті, шұжық өнімдері;
- Балық: мұздатылған балық;
- Өңделген өнімдер: бидай ұны, күнбағыс майы, газдалған су, мақта талшығы.
Қазақстанның астық экспорты 2024 жылы 8,1 млн тоннаны құрады. Оның ішінде 6,3 млн тоннасы Орталық Азия елдері (Өзбекстан, Тәжікстан, Қырғызстан), Қытай, Ауғанстан және Еуропа елдеріне жөнелтілді. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 53%-ға көп.
Ең үлкен өсім Иран мен Әзербайжанға жасалған экспортта байқалды:
- Иранға – 741 мың тонна астық жіберілді (17 есе өсім)
- Әзербайжанға – 408 мың тонна (5 жылдағы ең жоғары көрсеткіш)
Қазақстандық астықтың сапасына сұраныс артып келе жатқанын көрсететін бұл деректер болашақта экспорт нарығын кеңейтуге мүмкіндік береді.
Қайта өңделген өнімдердің экспорттағы үлесі де айтарлықтай өсті. 2024 жылы олардың экспорты 14,9%-ға артып, $2,7 млрд-қа жетті. Бұрын жалпы экспорт көлемінің 42%-ын құраған бұл өнімдер енді 52%-ға жетіп отыр.
Өңделген өнімдер қатарында:
- Өсімдік майы;
- Ұннан жасалған кондитерлік өнімдер;
- Сиыр және қой еті;
- Шұжық өнімдері бар.
Серік Жұманғарин күнбағыс майы өндірісінің жоғары қарқынмен өсіп жатқанын ескере отырып, Ауыл шаруашылығы министрлігіне күнбағыс тұқымын өндірушілерді қолдау механизмдерін қарастыруды тапсырды.
Қытай Қазақстан үшін маңызды сауда серіктесі болып қала береді. Бүгінде 2,4 мыңнан астам қазақстандық кәсіпорын мақсары, бұршақ, жасымық және рапс өнімдерін Қытайға экспорттауға мүмкіндік алған.
Жоспар бойынша:
- 2025 жылы – қызылша целлюлозасы Қытай нарығына шығарылады;
- 2026 жылы – күріш, маш, мақта және бақша дақылдары экспорттала бастайды.
Ал Шығыс Қазақстан облысында Қытай салған халықаралық зертхана іске қосылмақ. Бұл қазақстандық өнімдерді экспорттау процесін жеңілдетеді.
Қазақстандық ет өнімдерін экспорттау үшін ветеринарлық шектеулердің алынуы маңызды қадам болды. Армения, Қытай, Ресей, Беларусь, Түркия елдеріне ет және ет өнімдерін жеткізу қайта жанданды.
Соңғы жылдары жылқы еті мен құс еті өндірісі қарқынды өсіп келеді. Үкімет ет экспорты бағыттарын кеңейтуге баса назар аударып отыр.
Үкімет ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау бағыттарын кеңейту үшін Қытай тарапымен тығыз жұмыс істейтінін мәлімдеді. Сондай-ақ, кейбір өнімдерге экспорттық-импорттық шектеулерді алып тастау мәселесі қарастырылып жатыр.
Қазақстанның ауыл шаруашылығы экспорты қарқынды дамып, жаңа нарықтарға шығу мүмкіндіктері кеңейіп келеді. Экспортталатын өнімдердің көлемі ғана емес, сапасы да артуда. Өңделген өнімдерге басымдық беру, Қытай мен басқа елдермен ынтымақтастықты нығайту – бұл саланың болашағын айқындайтын басты факторлар.
Дереккөздер:
ҚР Ұлттық экономика министрлігі,
Ауыл шаруашылығы министрлігі
