«Менің өмірімді қағазға түсірсе, 3-4 том кітап шығатын шығар», – дейді жалғызбасты әрі көпбалалы ана Гүлбақыт Сәкенқызы (аты-жөні өтініші бойынша өзгертілді – ред).
Тұрғын үй бағасы шарықтап, күнкөріс қиындаған заманда, төрт баланың анасы жалдамалы пәтерде өмір сүріп келеді. Мемлекеттен алатын жәрдемақысы мен үй иесінің түсіністігі – оның осы күнге дейінгі тіршілігінің басты тірегі. Кейіпкердің түсіне жиі кіретін бір ғана арман бар — өз үйі.
«Түсімде өз үйімде жүремін. Емін-еркін, кеудемді кең ұстап. Балаларым мәз-мейрам, асыр салып ойнап жүреді. Өз шаңырағымызда отыруымыз – сондай жылы сезім. Құдайдан күн сайын тілейтінім — өз баспанамның болуы. Бір күні сол арманның орындаларына сенемін. Құдай жеткізер. Бүгінгі барымызға да шүкір. Бастысы деніміз сау, амандық болсын. Үміт үзілмесін», – дейді көпбалалы ана. Үйге қонақ келсе қуанатын кейіпкеріміз дастарқанын жайнатып, бізді тосып отырған екен.
«ӘКЕЛЕП ШЫҚҚАН БАЛАМ…»
«Әлихан баламның сөйлей бастаған шағы еді. Үйдің маңында Перизат пен Еркебұлан есімді көршілеріміз тұратын. Олар кейін Таразға көшіп кетті. Сол көршінің достары үйге келген бір сәтте, менің балаларым есікке қарай жүгіріп шығып:
– Әке! Әкем келді! – деп дауыстады…
Сол сәтте жүрегіме ине қадалғандай болды. Баламның ішкі сағынышы, үнсіздікпен іште тұншыққан «құсалығы» сыртқа шықты. Мен бұған дейін өз басымнан мұндай сезімді өткермеген едім. Бірақ дәл сол сәтте баламның жан дүниесін сезіп, өзім де іштей қиналдым.
Сол бір мезетте ойға беріліп кеттім: «Неге менің тағдырым осындай?», «неге дәл менің балаларым әкесіз өсуі керек?…».
Іштей қан жұттым. Көзімнен еріксіз жас сорғалады. Шүберекпен сүртіп, ешкімге байқатпауға тырыстым. Ана жүрегі бәрін сезіп тұрады…», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы.
Кейіпкер бұл жағдайды қолдан жасамағанын, адамның қалауы бола бермейтінін, әдейілеп осындай күйге түспегендігін айтады. «Кім ажырасамын деп отбасы құрады?» – дейді ол. Бастапқыда балаларының әкесімен бір шаңырақ астында өмір сүруді, отбасын сақтап қалу үшін талай рет әрекет етіп, тырысып баққан. «Бұрынғы күйеуім – балаларымның әкесі. Бәлкім, бір күні ақылға келер, өзгерер деп ойладым», – дейді ол үнсіз күрсініп. Татуласуға, сөйлесіп көруге неше мәрте талпынып көрсе де, арадағы байланыстың соңы түсінбеушілікке ұласа берген. Кейіпкердің «бәрі жақсы болып кетер» деген үміті толастамаған.
«Иә, қарым-қатынасымызды өзгерту барысында басында өзгере бастайды да, кейін қайта сол ескі әдетіне баса берді. Қол көтеретінін де жасырмаймын. Көбінде ойымыз бір жерден шықпаған соң, келіспеушілікке тап бола бердік. Сондай жағдайларда мен оны, ол мені қолдамайтын кездер жиі болатын. Соңында ол келіспеушіліктің аяғы ұрысқа жалғасатын», – дейді Гүлбақыт.
Кейіпкердің айтуынша, бастапқыда күйеуі әпкесімен бірге көлік жуу орнын жалдап, шағын бизнес жүргізген. Сол уақытта отбасы Алматыдағы Шаляпин мен Момышұлы көшелерінің қиылысында, Спутник сауда орталығы маңында бір шаңырақ астында тұрған. Қазір он жастағы Аслан мен он төрттегі Сабина (кейіпкердің өтініші бойынша есімдері өзгертілді – ред.) Әуезов ауданында дүниеге келген. Анасы балаларын сол маңдағы перзентханада босанғанын еске алды.
«Әкесі, бірақ, балалары дегенде жанын беруге дайын тұрады. Балаларымның әкесі, бұрынғы заңды некедегі күйеуім қолма-қол ақша бермейді. Анда-санда келгенде, балаларының шашын алып, киімін сатып алып беріп, киіндіріп кетеді», – дейді ол.
«Қайын әпкелерім жақсы. Әлі күнге дейін араласамыз. Адамның жаманы болмайды ғой. Жақсы не жаман қарым-қатынас құру адамның өзіне байланысты. Әр жасаған ісіңнің өнімін аласың. «Жақсылық қылсаң – өзіңе, жамандық қылсаң – өзіңе» деген. Қайын әпкелеріме рақмет. «Азық-түлігің бар ма?», «Алашқа (аты-жөні өтініші бойынша өзгертілді – ред.) киім алып берерсің» деп қажет кезде қаржылай жәрдем көрсетіп тұрады. Балаларым өз туған күнінде әйтеуір бір байып қалады…», – дейді кейіпкер.
«КҮЙЕУІМ БІЗДІ ІШІМДЕГІ НӘРЕСТЕГЕ 7 АЙ БОЛҒАНДА ҚАЛДЫРЫП КЕТТІ»
Гүлбақыт Сәкенқызы бұрынғы күйеуі Бағжанмен (аты-жөні өтініші бойынша өзгертілді – ред) жеті жылға жуық бірге өмір сүрген. Құрсақтағы төртінші баласына жеті ай болған кезінде, жұбайы отбасын тастап кеткен. Гүлбақыт Сәкенқызының сөзінше, «алғашқы жылдары бәрі де жақсы болған, тұрмыстық жағдай да жаман деп айтуға келмеген». «Басында бәрі жақсы еді, қаржы жағы да қиындық туғызбады. Бірақ уақыт өте келе күйеуімнің маған деген көзқарасы өзгере бастағанын байқадым», – дейді ол. Кейіпкер күйеуінен зорлық-зомбылық көргенін жасырмайды.
«Күйеуіммен жеті жылдай бірге өмір сүрдік. Төртінші баламызға жеті ай болғанда, ол бізді тастап кете барды. Қарым-қатынаста қиындықтар пайда бола бастады. Басында бәрі жақсы еді, қаржы жағынан да қиындық көрмедік. Бірақ уақыт өте келе, күйеуімнің маған деген көзқарасы өзгере бастағанын байқадым. «Бақытты отбасы» бағдарламасында әлеуметтік қызметкер болып істеп жүрген кезде жанымдағы әріптестерімнің жарымен қарым-қатынасына қарап, күйеуімнің тарапынан адал сезімнің, махаббаттың, қолдаудың жоғын түсіндім. Жұмысқа көбіне бозарып, ішкі күйзелісімді жасырып барып жүретінмін. Күйеуімнің қол көтергенін жасырмаймын. Бәріне шыдап, төтеп беруге тырыстым, бірақ ақыры төзе алмай, соңғы шешім ажырасуға келіп тірелді», – дейді ол.
Кейіпкер 2021 жылғы қазан айын есіне еріксіз түсірді. Сол кезде ішіндегі сәбиіне жеті ай болған. Дәл сол уақытта күйеуі үйден біржола кетіп қалған.
«Ешкімге сыр білдірмедім. Үйдегі жағдайды сыртқа шығарып көрмеппін», – дейді ол. 2021 жылғы желтоқсан айының 23-і босанған. Бірақ бұл қуанышты сәтте жанында жұбайы емес, көршілері болған. Перзентханадан да бұрынғы күйеуі емес, көрші әйелдер қарсы алып шыққан. Кейін балаларына солар қарап, қолдау білдіріп, жалғыз қалдырмаған.
«Толғатқан күні, мектептегі қызым мен ұлымның мұғалімдеріне хабарласып, оларды сабақтан сұрап алуға тура келді. Әйтпесе оларды да қараусыз қалдырып кете алмаймын. Дәрігер желтоқсанның 25-і күні үйге жіберді. Жаңа Жыл жақындап қалған, бірақ дастарқанда құр нанмен отыра алмайсың ғой. Сәбиіме үш-төрт күн толған еді. Жаңа туған сәбиді қымтап-орап, өзім де жылы киініп, көршілеріммен бірге дүкенге барып келдік», – дейді ол.
Кейіпкер алғашқыда ешкімнен көмек сұрамағанын айтады. Бірақ бір айдан кейін таныс әпкелері оны «Клуб добряков» қайырымдылық ұйымы арқылы көмекке мұқтаж отбасылар тізіміне тіркеп қойғанын білген. «Бір бала болса, өзің алып шығар едің. Бірақ бір балаң мектепке барады, екеуі кішкентай… тамағы бар, киімі бар, жөргегі бар» деп, өз бетінше ұйымнан көмек сұрап жіберіпті», – дейді кейіпкер. Көп ұзамай ұйымнан Айғаным есімді ерікті келген.
«Клуб добряков» деп аталатын қайырымдылық ұйымы кез келген уақытта, Ораза айында болсын қол ұшын созып тұрады. Сөздің шыны керек, өзімнің ет сатып алуға жағдайым келіңкіремейді. Келетін еріктілер тауықтың етін әкеп тұрады. «Клуб добряков» қайырымдылық ұйымы сезетіндей, қатты қиналып тұрғанда, енді не тамақ істеймін деп уайымға батайын деп тұрғанда қол ұшын созады. Қысылтаяң уақытта үй есігін тоқылдатып сол ұйымның еріктілері келіп тұрады».
«Сәбиім екі айға толғаннан кейін, күн сәл жылына бастаған уақытта күйеуіммен ажырасу үдерісіне кірісіп кеттім. Дәл сол кезең 2022 жылғы қаңтар оқиғасына келіп тірелгені тіптен жағдайды қиындатып жіберді», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы.
«ҚАҢТАР ОҚИҒАСЫ БАСТАЛҒАНДА ҚОРҒАУШЫСЫЗ ҚАЛДЫҚ»
Қанды Қаңтар оқиғасы басталған кезде, кейіпкер ресми түрде күйеуімен ажырасу үдерісінен өтіп жатқан. Үйде – кішкентай сәби, ал сыртта ел дүрліккен шақ. «Интернетті өшіріп тастады. Айнала у-шу. Не болып жатқанын нақты білмейсің. Беймәлім адамдар басып кірсе қайтемін деп уайымдадым», – дейді ол. Сол күндері қорқынышпен өткізген түн көп болғанын еске алады. Баласын құшағына қысып, үнсіз отырғанда, сырттан жеткен әр дыбыс жүрегін тітіркенткен.
«Әкем хабарласып, «үйіңе барайын, қасыңда болайын», – деді. Менде босанудан кейінгі депрессия басталып кеткен-ді. Мені ешкімнің мазалағанын қаламадым, жайыма қалдырыңдаршы дегендей күйде болдым. Бірақ шындығында – барлығы қабаттасып келіп, бойымды қорқыныш билеп алған еді. Тіпті әлдебір жаман оқиға болса, балаларымды қалай қорғаймын деп, ойым сан-саққа жүгірді. Көршілерімнен жұбаныш таптым. «Егер бір жағдай болса, көршілеріммен бірге амалын табармыз» деген сенім болды», – дейді ол.
«БАЛАЛАРҒА БӘРІН ҚОЛДАН ПІСІРУГЕ ТЫРЫСАМЫН»
Кейіпкер бала күнінен бастап ас әзірлеуге ерекше қызығушылық танытқанын айтады. Тамақ пісіру – ол үшін күнделікті міндет емес, жан тыныштығы мен шығармашылық көзіне айналған іс.«Үйде болсам, балаларға сырттан дайын тамақ алдыртпауға тырысамын. Бәліш, құймақ, торт – бәрін өзім пісіремін. Маған тек керек-жарағы: ұн, қант, май секілді азық-түлік жеткілікті болса болғаны. Көкнәр қосылған, ірімшік салынған қатпарлы қамырды да өзім илеймін», – дейді ол. Кейіпкер сондай-ақ қыс қамын жаз ойлап, тосап қайнатуды ұнататынын айтты. Дастарқанда тұрған тіл үйірер бәліштің үстінде Орео печеньелері болған екен. Кейіпкер оны балалардың теріп жеп қойғанын айтты.
«Бүгінгі тамақты әзірлей отырып, ертең қандай тамақ жасап беремін деп ойланып отырамын. Мектепте оқитын екі балам тегін ыстық тамақ жейді ғой. Бірақ соған қарамастан, бір-екі жеміс-жидек алып кетуін қадағалаймын», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы.
«ҚҰДАЙ ӘКЕ-ШЕШЕМДІ, ӘПКЕМДІ АЛДЫ»
Кейіпкер 2003 жылғы сәуір айын еш уақытта ұмытпайды. Сол жылы 9-сынып оқып жүргенде, анасы қатерлі ісіктен көз жұмған. Бұл жағдай оның жас жүрегіне ауыр соққы болып тиген. «Анам қайтыс болғанда жан дүнием астаң-кестең болды. Сабаққа да салғырт қарап кеттім. Өз-өзімді жоғалтып алғандай күй кештім», – дейді ол. Ата-аналар жиналысына сыныптастарының анасы жаппай келгенде өзін құдды жетім сезінгенін еске алды. «Ананың орны бөлек қой», – дейді күрсініп кейіпкер.
«Ал бір жылдан кейін 2004 жылғы қазан айында 1976 жылы туған әпкем қайтыс болды. Жан дегенде жақын адамдарымның бірінен соң бірі мезгілсіз қазасы ауыр соққы болып тиді. Әпкемді әкеміз жерледі.
1979 жылғы туған ағамның өз бала-шағасы бар. Қайтыс болған әпкемнің Ақтауда тұратын Ержан есімді баласы, менің жиенім бар. Телефон жөндейді, түрлі аксессуарлар сататын дүкені бар. Үйдегі интернетке қосылатын құрылғыны да сол жиенім беріп жіберді. Жиенімді жақын тартамын. Оны көрген сайын, көз алдыма әпкемнің бейнесі оралатыны рас. Ол да анасынан 2 жасында көз жазып қалды», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы.
«ӨЗ ҮЙІҢДЕ ІШКЕН «ҚАРА СУ» ДА ТӘТТІ БОЛАДЫ»
Кейіпкер үшін баспананың жалдамалы не меншікті болуы маңызды емес. Бастысы, балаларымен бірге бір шаңырақ астында тұрып жатқанына шүкіршілік етеді. «Ең бастысы адалынан төлеп, мекен етіп отырған үйіміз бар. Жалдамалы болса да. Барым – балаларым жанымда», – дейді Гүлбақыт.
Ол төрт баласымен бірге бір бөлмелі жер үйді жалға алып тұрып жатқанына сегіз жылдан асқан. Көпбалалы ана ретінде мемлекеттен алатын жәрдемақы – оның негізгі табыс көзі. Гүлбақыттың сөзінше, жалдамалы үйдің айлық төлемі – 45 мың теңге, коммуналдық қызметпен бірге бұл сома 50 мың теңгеге дейін жетіп қалады.
«Осы бір бөлмелі үйді жалға алып тұрғаныма 8 жылдың жүзі болды. Үй иесі жағдайымызды түсінеді, қарайласып тұрады. Айдың 11-і мен 12-сінде көпбалалы ана ретінде алатын жәрдемақы түседі. Қаңтардан бері 4 балаға 63 029 теңге алып жүрмін. Бұған дейін 59 183 теңге болатын. Үй ақысын айдың 28-іне дейін төлеу керек, бірақ мен шама-шарқыма қарай, жәрдемақы түскен күні салып жіберемін. Жалдамалы үй ақысы – 45 000тг, ал коммуналдық төлеммен 50 000 тг-ге жетіп қалады. Ертеңгі күні үсті-үстіне үйіліп кетсе өзіме қиын болып қалады. Оны да бастан өткергенмін. Үй иесі зейнетке шыққан соң, келген адамды уақытша тұрғылықты жері бойынша тіркеуге қояды. Барлығы заңды түрде жасалады. Осы бірінен соң бірі жалғасқан үй тізбегі 1 адамның атында», – дейді ол.
«АҚШАДАН ҚЫСЫЛҒАНДА ЖҰМЫСҚА ШЫҒУЫМА ТУРА КЕЛЕДІ»
Гүлбақыт Сәкенқызы жазғы демалыс кезінде екі баласы мектептен босай салысымен, тыным таппай жұмыс істейтінін айтады. Көрші қыз-келіншектермен бірігіп, клининг саласында – үйлерді тазалау жұмыстарымен айналысады. Бұл – күнкөрістің бір жолы. «Көрші 2-3 қыз болып баратын болсақ, нан-шайымызға жететін қаражатты табуға болады», – дейді ол. Алайда кейде отбасының қаржылық жағдайы нашарлап кеткенде, амалсыз жұмысқа сабақ уақытында да шығуға тура келетінін ашып айтты. Мұндайда үлкен қызының мектептегі мұғаліміне хабарласып, жағдайын түсіндіретінін жасырмайды. «Қызым сабақтан сұранып, екі кішкентай інілеріне қарап қалады. Басқа амалым жоқ», – дейді көпбалалы жалғызбасты ана.
«Сондай бір 3 ай демалыстың кезінде Сафура есімді апайдың 3 қабаттан тұратын үйінің қызметшісі болып істедім. Таңғы 09:00-дан 17:00-ке дейін жұмыс істедім. Жалақым 100 000тг болды. Жақсы болды. Қызметіме тамақ жасап қою, түгел күрделі тазалау кірді. Сол кісі де бұрын көмектесіп тұратын. Ораза, Айт кезінде ет алып келеді. Алла разы болсын», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы.
«Үйді тазалау жұмысы оңай емес. Таңнан кешке дейін тынымсыз еңбек. Терезеден бастап еденге дейін — бәрін жуа отырып, кешкі сағат 17:00-ге дейін аяқтауға барымды саламын. Түскі асқа әрі кетсе жиырма-ақ минут. Бірақ сол еңбекпен балаларымның несібесін үйге алып келемін. Жазғы демалыс кезінде қызым да менімен бірге барды. Өзіміздің үйге келген соң, жерде жатқан жастыққа басын қойып, қалғып кетіпті. «Мама, ұйықтап қалыппын ғой, шаршаппын», – деді. Сол бір сәтте жүрегім елжіреп, көзіме еріксіз жас келді. Қызым қол ұшын созып, еңбектің қандай болатынын, ақшаның қалай, қандай термен келетінін көрді, түсінді. Сол бір күндік жұмыстан түскен ақшаға бір нан, бір бөтелке сусын, сүт аламын. Сол жұмысты бірге істейтін көрші қыздармен ең бірінші дүкендегі науқанда тұрған арзан тауарларға көз жіберетініміз өтірік емес», – дейді ол.
«Шешенің орны бөлек демекші, қазір балаларым маған «мама, сен ауырып қалсаң, үйге де түнек түнейтіндей» деп айтады. Ауырғаннан кейін тұрмай, жатасың ғой. Екі кішкентай ұлым тұрғанда, сыртқа шыға да, жұмыс істей де алмаймын. Екеуі тым гиперактивті. Бір қарасаң, көршінің үйінде отырады. Қазіргі заманда балаларды үйде жалғыз қалдыруға да қорқасың».
«МЕН СИЯҚТЫ ЖАЛҒЫЗБАСТЫ АНА КӨП. МЕН ЖАЛҒЫЗ ЕМЕСПІН»
Кейіпкер өзіндей жалғызбасты аналардың аз еместігін айтады. Әсіресе Алматы секілді ірі қалада тұрмыс тауқыметін жалғыз көтеріп жүрген әйелдер көп екенін алға тартады. «Мен сияқты жалғызбасты ана көп – әлем бойынша да, Алматыда да. Ал жауапкершіліктен қашатын әкелер қаншама», – дейді ол. Кейіпкер тұрғын үй алу үшін мемлекет тарапынан қойылатын талаптар мен мүмкіндіктерді мұқият зерттеген. Айтуынша, жалғызбасты әйел ретінде баспана кезегіне тұру қиын болған. Сондықтан бұрынғы күйеуімен алимент төлеу туралы ресми келісімге бармаған. «Жалғызбасты әйел ретінде үй алу мүмкін емес болса, көпбалалы ана ретінде бағдарлама барын білген соң осындай шешім қабылдауыма тура келді», – дейді көпбалалы ана.
«Бұрынғы күйеуіме: «Алимент беруіңді сұрамаймын. Баспана алу үшін үй кезегіне тұруым керек» деп о бастан айттым. Үшінші балам – Алаш дүниеге келгенде үй кезегіне тұрдым. 5700-ден 5400-орынға түстім. Орным қаншаға жылжығанын күніге тексеріп тұрамын. Қателеспесем, қазір 5413-орынға жайғастым. Ол үйді қашан алатынымыз беймәлім, ол күнге жетеміз бе деп те ойланамын: ішінде көпбалалы, жалғызбасты, ерекше балаларды асырап отырған отбасылар бар», – деді ол.
«ҚЫСТЫҢГҮНІ ЕСІКТІ ЖАУЫП, ГАЗДЫ ҚОСЫП БАЛАЛАРДЫ ШОМЫЛДЫРАМЫН»
Кейіпкердің шағын үйінде тұрмысқа қажет жағдай шектеулі болса да, тазалық пен ұқыптылыққа мән берілген. Балаларының тіс щеткалары өз орнында тізіліп тұр. Әжетхана – далада. Бірақ үйдің ішінде ыстық су бар. «Балаларды шомылдырарда кіреберістегі кілемді түріп, айналдырған бір есікті жауып қоямын. Үлкен тазикке су құйып, екі кішкентайымды сонда шомылдырамын», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы. Қыстың аязды күндері бөлме суып кетпес үшін газ пешін қосып қояды. Содан кейін ғана балаларын суға түсіруге кіріседі.
«Газды қосып қойсаң, әжептәуір жылы болып кетеді. Үлкен қызым көршілерінің үйіндегі немесе орталықтағы ақылы моншаға барады. Баспана жағдайы тар болғанымен, ана үшін бастысы – балаларының күтімі мен амандығы», – дейді ол.
Кейіпкердің айтуынша, бір бөлмелі үйдің әр бұрышы – әрі асхана, әрі жатын бөлме, әрі ойын алаңы. «Ұйықтар алдында дастарқан жайылатын ас үстелін көтеріп алып, орын алмайтындай етіп тігінен қақитып қойып қоямыз. Сосын жайма-көрпелерді төсейміз», – дейді ол.
Түнгі тыныштықта төселер көрпелердің де өз тарихы бар. «Әкемнің көзі тірісінде беріп кеткен көрпешелері аман болсын».
«Екі кішкентай балам қабырғадағы қағазды (обои) қолымен тырмалап, жыртып тастаған. Бірақ 9-сыныпта оқитын қызым екеуіміз үйді барынша таза ұстап, көзге көрікті етіп безендіруге тырысамыз», – дейді ол. Кейіпкердің ендігі жоспары – ас үйдің қабырғасын әктеп, ізбестеп шығу. «Сонымен бәрі біршама жинақы көрінер еді», – деп үміттенеді ол. Баспана өзінікі болмаса да, онда тұратындардың жүрегі мен қолының жылуы сезілетін мейірлі кеңістік.
«ӘР БАЛАМНЫҢ ЖЕКЕ БӨЛМЕСІ БОЛҒАНЫН АРМАНДАЙМЫН»
Кейіпкердің түсіне жиі кіретін бір ғана арман бар — өз үйі. Таңсәріде көретін түстерінің басым бөлігі осы тақырыпқа келіп тіреледі.
«Түсімде өз үйімде жүремін. Емін-еркін, кеудемді кең ұстап. Балаларым мәз-мейрам, асыр салып ойнап жүреді. Өз шаңырағымызда отыруымыз – сондай жылы сезім», – дейді ол.
Ол мұндай түстерден оянған соң да сол бір әсердің көпке дейін сейілмейтінін айтады. «Оянып кеткенде, алақанымда сол түстің жылуы қалғандай болады. Құдайдан күн сайын тілейтінім — өз баспанамның болуы. Бір күні сол арманның орындаларына сенемін. Құдай жеткізер. Бүгінгі барымызға да шүкір. Бастысы деніміз сау, амандық болсын. Үміт үзілмесін», – дейді көпбалалы ана.
Көпбалалы ананың бұл арманы – жай ғана баспана емес, балаларымен бірге тыныш, қорғалған кеңістікте өмір сүру мүмкіндігі.
«ДЕР КЕЗІНДЕ КҮТІНБЕГЕНДІКТЕН АЛЛЕРГИЯМ АСҚЫНЫП, АСТМАҒА АЙНАЛДЫ»
Кейіпкердің кенже ұлы Әлихан (аты-жөні өтініші бойынша өзгертілді – ред.) туғаннан бері аллергияға бейім. Анасының айтуынша, сәби шағынан бері нәзік, аурушаң. «Ал өзімде бұрыннан бар маусымдық аллергия дер кезінде емделмей, қазір бірінші сатылы астмаға айналып кетті. Көбіне ингалятормен ғана тыныс аламыз», – дейді ол. Қазір ана мен баланың жағдайы «Пульмикорд» деп аталатын дәрі-дәрмекке тәуелді. Бұл дәрі, әсіресе, аллергия асқынған шақта тұрақты түрде қажет. «Бес данасы 4500 теңге тұрады. Кейде «Клуб добряков» қайырымдылық ұйымы көмектесіп, дәріні әкеп береді», – дейді кейіпкер.
Бірақ мұндай көмек үнемі бола бермейді. «Осы дәрі болмаса, кейде не істерімді білмей абдырап қаламын», – дейді ол дауысы бәсең тартып.
«Тынысым тарылып, ауа жетпей қалатын кездер болады. Аллергияны бастапқыда тек мұрынға тамызатын дәрілермен, «Кларитинмен» ғана басып жүре беріппін. Бірақ сол немқұрайдылықтың салдары енді алдыңнан шығады екен. Қазір дәрігерлер тек ингаляция арқылы ғана тынысымды қалыпқа келтіруге болатынын айтты. Ең қиыны – жүйкеме салмақ түскен сайын ауруым асқына түседі. Кейде ішімде буырқанып жатқан уайымның «тұншықтыратынын» байқаймын. Халық айтқандай: ауру – жанның жарасы, жүйке әлсіресе, дене де әлсірейді екен…», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы.
«Сыз үйде тұрғандықтан балам ауру болды»
Кейіпкер өзінің аллергияға бейімдігі құрсағындағы балаға да әсер етпей қалмағанын айтады. Үшінші ұлы Алаш дүниеге келген соң, арада екі күн өтпей жатып, денесінде белгісіз бөртпе шыға бастаған.
«Бала мазасызданып, ұйқысы бұзылды. Қатты уайымдадым. Сосын өзіміздің емханадағы абзал жан – Шырын есімді дәрігерге хабарластым», – дейді ол.
Кейіпкер баласының жағдайын фотоға түсіріп, дәрігерге жолдаған. Шырын есімді маман сәбидің бойындағы белгілерге қарап, бірден диагноз қойған.
«Ол кісі бірден бұл – аллергия екенін айтты. Дереу асматиктерге арналған арнайы екпенің 2 миллилитрін салды», – дейді анасы. Араға үш күн салып, баланың беті бері қараған. Бөртпелер алғаш шыққан бетінен бастап, біртіндеп жоғала бастаған. «Құдайға шүкір», – деп түйіндейді кейіпкер. Оның сөзінен қорқыныш аралас ана мейірімі сезіледі.
«Қыс мезгілінде Алаш екеуіміз ингаляторды құшақтап отырамыз. Кейде ауа жетпей, тынысымыз тарыла түседі. Үйіміз болса – ескі әрі сыз тартады. Қыста үй ішін ылғал басады, қабырғалардан суық өтіп тұрады. Сол сыз үйде аллергия одан әрі асқынады екен. Үйдің ылғалды ауасы, ескі терезеден өтіп тұратын суық леп – менің де, балаларымның да денсаулығына кері әсерін тигізіп отыр», – дейді Гүлбақыт Сәкенқызы.
«БАЛАЛАРЫМНЫҢ БІЛІМІНЕ БАСА НАЗАР АУДАРАМЫН»
«Салауатты өмір салтын ұстанамын. Жаман әдеттерім жоқ. «Бала ұясында не көрсе, ұшқанда соны іледі» дейді емес пе? Балаларым жетім емес. Балаларыма бәріне құрметпен қарап, алғыс айтуды үйретемін. Балаларымның тәрбиесіне ерекше көңіл бөлуге тырысмамын. Әкелері математикаға жақын болды. Содан да болар, Аслан балам математикаға бейім, сол пәнді жақсы көреді де. Өзім гуманитар бағытына жақынмын. Орыс, ағылшын тілдерін жақсы деңгейде білемін. Мен «Аналогтық тарату технологиясы» бағыты бойынша, байланысшы мамандығын меңгергенмін. Әкем көзі тірісінде сол мамандығыммен жұмыс істегенімді қатты қалады. Бірақ өзім осы мамандық бойынша жұмысқа тұрудан бас тарттым. Қазір қызым өсіп келеді, жаратылыстану бағытындағы пәндерге қызығушылығы бар. Бірақ мамандыққа келерде бір шешімге келе алмай жүр. «Ана, мен бортсерік боламын. Әлемді аралаймын, саяхаттап жүремін» дейді. Ана ретінде балаларымның тек бақытты болуын тілеймін. Баспаналы болғанымызды қалаймын».
***
2024 жылғы дерек бойынша, ел көлемінде үй кезегінде 646 082 адам тұрған. Олардың 116 244-і немесе 18%-ы көпбалалы аналар. Баспана кезегінде тұрғандардың 39,5%-ы – халықтың әлеуметтік осал топтарына жататындар, 32,3%-ы мемлекеттік қызметшілер, 9,7%-ы жетім балалар.
Ұлттық статистикалық бюросының дерегі бойынша, 2024 жылы АХАТ органдары Қазақстан Республикасында 123,6 мың неке тіркеді, бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда 2,2% артық. Некелесудің жалпы коэффициенті 6,13 құрады (1000 адамға). Некелескендердің көпшілігі Астана қаласында, 1000 адамға шаққанда 7,34 неке коэффициенті, сондай-ақ Алматы (6,98) және Ұлытау облыстарында (6,70) байқалды. Некеге тұрудың ең төменгі деңгейі Батыс Қазақстан облысында – 1000 адамға шаққанда 5,58 неке.
Отбасын құрғандардың ішін ерлердің 78% және әйелдердің 79,1% некеге алғаш рет тұрған, ажырасқаннан кейін қайта үйленген ерлердің үлесі – 20,8%, тұрмысқа шыққан әйелдерде –19,4%. Қалалық жерлерде 82,1 мың неке (66,4%), ауылдық жерлерде 41,5 мың неке (33,6%) тіркелген. Алғаш неке құрған ерлердің орташа жасы 27,9 жас болса, әйелдер үшін – 25,2 жас. 2024 жылы неке жаз айларында ең көп тіркелген: маусым – 11 675, шілде – 13 739, тамыз – 12 936 бірлік.
2024 жылғы ажырасудың жалпы саны 40,5 мың болды. Қалалық жерлерде 30,1 мың ажырасу (74,4%), ауылдық жерлерде – 10,4 мың ажырасу (25,6%) тіркелген. Ажырасудың жалпы коэффициенті 2,01 құрады (1000 адамға). Ажырасудың ең жоғары деңгейі ШҚО-да, 1000 адамға шаққанда 3,12 коэффициентімен, сондай-ақ Қарағанды (3,11) және Павлодар (3,09) облыстарында байқалды. ажырасудың ең төменгі деңгейі Түркістан облысында – 1000 адамға шаққанда 0,90. Неке ұзақтығы бойынша ажырасулардың ең көп үлесі (35%) 1-4 жыл некеде тұрған отбасылар арасында, ажырасулардың 25% – 5 жылдан 9 жылға дейін бірге тұрғандар арасында, тағы 8% неке тіркелгеннен кейін бір жыл ішінде ажырасқан.
Ажырасудың қиын салдарының бірі – жалғызбасты отбасылардың көбеюі және ондағы балалардың әл-ауқаты.
Қазақстандық қоғамдық даму институтының 2023 жылы жүргізген әлеуметтік зерттеуі толық емес отбасылардың алдында тұрған басты қиындықтарды нақты көрсетіп берді. Зерттеу нәтижесі бойынша, еліміздегі жалғызбасты жанұялардың басым бөлігі (73,3%) – ажырасудың салдарынан пайда болған. Бұдан кейін тіркелмеген некеден туған отбасылар – 13,3%, ата-анасының бірінің қайтыс болу жағдайы – 6,7%, сондай-ақ «өзі үшін туғандар» деп аталатын санат – 6,7%-ды құрайды. Зерттеуде жалғызбасты ата-аналардың жиі кезігетін басты мәселелері ретінде материалдық және экономикалық қиындықтар көрсетілген. Олардың қатарында қаржы тапшылығы, баспана мәселесі (жоғары жалдау ақысы, ипотекалық жүктеме) және әлеуметтік тұрақсыздық бар. Ажырасу отбасының экономикалық ресурсын күрт төмендетеді. Нәтижесінде, ата-ананың бірі барлық жауапкершілікті — баланы оқыту, денсаулығын қамтамасыз ету, күнделікті өмір сүруге қажетті шығындарды жалғыз өзі көтеруге мәжбүр болады.
…
Редакциядан: Құрметті оқырман, кейіпкерге азық-түлік, дәрі-дәрмек немесе басқа да тұрмыстық қажеттіліктер бойынша көмек көрсеткіңіз келсе, төмендегі байланыс нөміріне хабарласа аласыз және ақшалай көмек аудара аласыз: 📞 8 – 747 – 901 – 11 – 16 (Гүлбаһар Сейтімбетовна). Бұл — Гүлбақыт Сәкенқызының туысқан әпкесі.
Автор: Бағдат Сұлтанқызы
Парақшамызға жазылыңыз
