Соңғы уақытта әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде Қазақстан Ресейге қосылады деген мазмұндағы ақпарат тарады. Анығырақ айтқанда, 23-24 сәуір күндері өтетін Қазақстан халқы Ассамблеясының (ҚХА) сессиясында осындай референдум жарияланады деген мәліметтер пайда болды. Бұл қаншалықты шындыққа жанасады?
Ақпарат қайдан шықты?
Бастапқыда бұл мәлімдемені қоғамға белгілі оппозициялық тұлға, “Қазақстанның демократиялық таңдауы” қозғалысының жетекшісі Мұхтар Әблязов жария етті. Ол YouTube-те және әлеуметтік желілердегі тікелей эфирлерінде Қазақстан мен Ресей арасында Беларусь үлгісіндегі “одақтас мемлекет” құру туралы референдум өтуі мүмкін екенін айтты.
Әблязов бұл ақпаратты әртүрлі арналар арқылы алғанын айтып, билік бұл жоспарын кейінге қалдыруы үшін әдейі алдын ала жариялап отырғанын мәлімдеді.
WhatsApp желісінде тараған хабарламалар
Кейін бұл мәлімет әлеуметтік желілер мен WhatsApp арқылы кеңінен тарап кетті. Кей хабарламаларда тіпті ҚХА бұл референдумды ресми түрде жариялаған делінген. Алайда, 23-24 сәуір күндері – бұл тек ҚХА-ның жоспарлы сессиясының уақыты ғана.
Ресми органдар не дейді?
2025 жылдың 20 наурызында президент Қ.Ж. Тоқаев ҚХА-ның сессиясын шақыру туралы мәлімдеме жасады, бірақ онда референдум туралы ешқандай ақпарат айтылған жоқ. Сонымен қатар, ҚХА-ның ресми мәліметтері мен басқа да ашық дереккөздерде бұл мәселе көтерілмеген.
2025 жылдың 2 сәуірінде ҚХА төрағасының орынбасары Лугмар Буларов Facebook парақшасында бұл ақпаратты “жалған әрі арандатушылық” деп атады. Оның айтуынша, мұндай мәселе тіпті талқыланып жатқан жоқ.
Ақорда мен мемлекеттік БАҚ-тарда да референдум жайлы ешқандай мәлімдеме жарияланбады.
Референдум заң бойынша қалай өтеді?
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес, республикалық референдумды өткізу туралы бастаманы:
- Президент,
- Үкімет,
- Парламент,
- Немесе еліміздің барлық өңірлерін, республикалық маңызы бар қалалар мен Астананы тең өкілдікпен қамтитын 200 000 адамнан кем емес азаматтар тобы ғана көтере алады.
Ал референдум тағайындау құқығы тек Президентке ғана тиесілі.
Қандай мәселелер референдумға шығарылмайды?
Мемлекеттің тәуелсіздігі, аумақтық тұтастығы, басқару нысаны, унитарлық сипаты және шекарасы сияқты мәселелер референдумға шығарылмайды. Сондықтан, егер де Беларусь пен Ресей арасындағыдай “одақтас мемлекет” құру ұсынылса, бұл Қазақстанның егемендігіне нұқсан келтіре ме, келтірмей ме деген сұрақ туындайды. Бұл сқраққа нақты жауап жоқ, өйткені заңгерлер мен сарапшылардың пікірі әртүрлі.
Әблязовтың бұған дейінгі мәлімдемелері
Мұхтар Әблязов алғаш рет бұл мәселеге 2024 жылдың қазан айында тоқталған болатын. АЭС құрылысы бойынша өткен референдумнан кейін ол YouTube арқылы “ендігі қадам – Ресей құрамына кіру бойынша референдум” болуы мүмкін екенін айтты.
Содан бері ол бірнеше рет осындай мазмұндағы тікелей эфирлер өткізіп, 2025 жылы мұндай референдум ұйымдастырылуы мүмкін екенін, бұл “одақтас мемлекет құру” деген атпен өтуі мүмкін екенін қайталады. Соңғы эфирлерінде нақты даталарды атап өтіп, ҚХА-ның сессиясымен байланыстырды.
Қорытындылай келе, қазіргі таңда ашық дереккөздер мен ресми мәлімдемелерді негізге ала отырып, Қазақстан мен Ресей арасында одақтас мемлекет құру жөнінде референдум өтетіні туралы ақпараттың жалған әрі негізсіз екені анықталды. Ресми тұлғалар бұл мәлімдемені арандатушылық деп бағалап, жоққа шығарды. Сондықтан таралған хабарламаға сенуге негіз жоқ.
Дереккөз: Factcheck.kz
Парақшамызға жазылыңыз
