Ақпанның 8-інде Алматы мен Астана қалаларында баспасөз мәслихатын өткізген журналистік қауымдастық өкілдері былтыр жаздан бері талқыланып келе жатқан “Масс медиа” туралы заң жобасының қабылдануына қарсылық білдірді.
Солардың бірі Халықаралық “Әділ сөз” сөз бостандығын қорғау қорының директоры Қарлығаш Жаманқұлова бұл заңның жалпы сөз бостандығына тигізер салқыны туралы айтты.
– Қазіргі уақытта қолданылып жүрген БАҚ туралы алдыңғы заң. Оған іс жүзінде 27 рет түзетулер енгізілді. Енді оны өзгертудің маңызы қалған жоқ.
Өткен жылы 16 наурызда Президент өз Жолдауында бізге “жаңа Қазақстанда” бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ) туралы түбегейлі жаңа заң қажет екенін айтты, онда ол бірнеше маңызды тармақтарды атап өтті. Ол біздің жаңа Заңымыз отандық БАҚ-тың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін, біздің ақпараттық тәуелсіздігімізді қорғайтын, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін жағдай жасауы керек деді.
Мұның бәрін демократиялық қоғамда тәуелсіз бұқаралық ақпарат құралдарынсыз және журналистердің құқықтарын қорғаусыз жасау мүмкін емес. Өкінішке орай, бүгінде НҚА-да көпшілікке жарияланған заң жобасы талқылау үшін Президент өз Жолдауында атап өткен бағдарламалық ережелерге мүлдем сәйкес келмейді.
Менің ойымша, үкіметтің өзі ел Президентінің жолдауын мүлдем қабылдамайды, оны бағдарламалық құжат ретінде қабылдамайды. Олар үшін бұл мемлекет Басшысының бір сағаттық монологы ғана, – деді.
– Жақында БАҚ туралы және Телерадио хабарларын тарату туралы екі заң біріктіріліп, жаңа заң жобасы жазылды. Ол “Масс-медиа туралы” деп аталады. Бұл заң жобасы БАҚ өкілдерінің талап-тілегі ескерілмеген нұсқасын ведомствоаралық комиссия мақұлдап қойды.
Осы ведомствоаралық комиссияның мүшесі кім болды, осы заң, заң жобасы бойынша кім шешім қабылдады – біз білмейміз. Бірақ бүгінгі таңда бұл заң жобасы бірде-бір тармақта немесе сөз бостандығында немесе журналистердің құқықтарын қорғауда Президент қойған міндеттерге сәйкес келмейді.
Сондықтан, біз бүгін кеш болмай тұрғанда бұл заңның қабылданып кетуіне кедергі келтіруіміз керек.
Заңда, мәселен журналистерге “ерекше жағдай” жасалады дейді. “Ерекше жағдай”дегеніміз не?! Егер сіз білмесеңіз, мен де білмеймін. Мен төтенше жағдайдың не екенін білемін. Мен әскери жағдайдың не екенін түсінемін. Бізде оларды кім енгізетінін, қандай жағдайда, қанша уақытқа созылатынын, кімнің қандай өкілеттіктері бар екенін айтатын процессуалдық сипатталған заңдар бар. Бірақ қазір бізде цензура енгізілетін “ерекше жағдайлардың” түсініксіз анықтамалары бар.
Мен Конституцияның цензураға тыйым салынғанын еске салғым келеді. Бірақ бізде түсініксіз “ерекше жағдайлар” бар, онда журналист өзінің жарияланымдарының мәтінін шенеуніктермен келісуге міндетті – бұл процесс қандай шенеуніктермен, қанша уақытқа созылады, неге бізде бұқаралық ақпарат құралдарын қатаң бақылау бар.
Жалпы, осы заң жобасында журналистердің қызметін лицензиялаудың жанама жүйесін енгізуді көздеп отыр.
Тағы да еске саламын, журналистика лицензияны қажет ететін кәсіптер санатына жатпайды. Бүгін, егер осы Заң жобасы қабылданып, Мәжіліске жіберілсе, біз сөз бостандығын қатаң бақылайтын елге айналамыз. Бүгінде бізде заң құруда конъюнктуралық мүдделер жоқ.
Біздің еліміздің өркендеуіне мүмкіндік беретін заңнамалық негіздерді қалыптастырудың тарихи мүмкіндігі бар.
Мен бұл заң шығару процесі неге ашық емес екенін толық түсінбеймін?! Сіз, мысалы, АҚДМ сайтында топтың жұмысшы мүшелерінің толық тізімі бар, сіз азаматтық қоғамның атынан жауапкершілікті өз мойнына алған адамдарды білесіз. Бірақ ведомствоаралық комиссияның мүшелерінің тізімін ала алмай отырмыз. Біз сіздің назарыңызды осы мәселеге аударғымыз келеді және Президентке жүгінеміз – бізде қоғамдастықтан хабарлама болады және Президенттен оны ерекше бақылауға алуды сұраймыз.
Гауһар Сатбаева,
СДУ Журналистика мектебінің 4 курс студенті
Парақшамызға жазылыңыз
